همه بندگان به سوی خداوند باز می گردند و بازگشت همگی به سوی اوست. این رکنی اصیل از ایمان به خداوند و بلکه این از ارکان ایمان است: ایمان به روز رستاخیز، آن گاه که جبرئیل در پیش روی اصحاب برای آموزش آنان ارکان ایمان را از پیامبر پرسید، به او گفت: &"آن است که به الله و فرشتگان، کتاب های او رسولان او، به روز رستاخیز و به تقدیر خیر و شر از جانب او ایمان بیاوری&" (روایت از مسلم است)
آن روز، به روز دیگر یا روز بازپسین نام گذاری شده است زیرا بعد از آن روز دیگری نیست و بعد ازآن بهشتیان در بهشت و دوزخیان در دوزخ جای می گیرند. در قرآن کریم این روز به نام های زیادی نامگذاری شده که بر عظمت و جایگاه و اهمیت رویدادهای آن روز دلالت می کند. از جمله نام های آن عبارتند از: روز واقعه، زیرا وقوع آن قطعی است. &"خافضه&" و &"رافعه&": زیرا قومی با دخول در بهشت مقام رفیع و بلند می یابند و دسته ای با سرنگون شدن در دوزخ خوار و ذلیل می شوند. روز حساب و جزاء و روز &"الحاقه&" یعنی روزی که اخباری که خداوند داده بود محقق می شوند. روز &"الطامه&" یعنی روز غلبه یافتن و &"الصاخه&"- فریاد گوش خراش- زیرا فریاد صور سبب کری مردم می شود و روز &"وعید&" – هشدار- که هشدار خداوند در باره کافران محقق می شود و روز &"حسرت&" زیرا در آن حسرت و افسوس فراوان است و &"یوم التلاق&" - گرد آمدن- به معنی دیدار زیرا در آن روز همه مردم در یک مکان گرد می آیند و &"یوم الازفه&"- نزدیک- روز نزدیک به سبب شدت نزدیکی آن و &"یوم التناد&" - روز فریاد- زیرا در آن روز فریاد های بسیاری زده می شود. بهشتیان دوزخیان را صدا می زنند و دوزخیان بهشتیان را صدا می زنند و روز &"عقیم&" چرا که بعد از آن روز دیگری نیست و &"دار الآخرة &" و &"دار القرار&" و &"الغاشیه&" - فراگیر- زیرا همه مردم را فرامی گیرد... و دیگر نام های آن روز
قبر و سوال و جواب آن:
این همان پرسش از مرده بعد از دفن اوست که در باره رب و دین و نبی او پرسیده می شود. خداوند مومنان را استوار نگه می دارد و پاسخ می دهند که رب من الله، دین من اسلام و نبی من محمد است و خداوند کافران را گمراه می کند و پاسخ می دهند آها آها نمی دانم و فرد منافق و متردد پاسخ می دهد من نمی دانم من شنیدم که مردم چیزی می گفتند من هم گفتم.
عذاب قبر و نعمت آن:
آن گاه که عثمان بر قبری ایستاد، گریست تا ریشش خیس شد. گفت: به او گفته شد: بهشت و دوزخ را یاد می کنی و نمی گریی و از این، این چنین می گریی؟ گفت: رسول خدا صلی الله علیه و سلم فرمودند: &"قبر نخستین منزلگاه آخرت است. اگر از آن نجات یافتید بعد از آن آسان تر می شود و اگر از آن نجات نیافتید بعد از آن سخت تر می شود&" ، گفت و رسول خدا صلی الله علیه و سلم فرمودند&" هیچ منظره ای ندیدم مگر اینکه قبر از آن ترسناک تر بود&" (روایت از احمد است)عذاب قبر برای ستمکاران، منافقان، کافران و برای برخی از مومنان گناهکار است. خداوند بلند مرتبه می فرماید: {و چون ببيني، آن گاه که ستمكاران در سكرات مرگ‌اند و فرشتگان دستان خود را گشاده‌اند [و مي‌گويند:] جانهايتان را بيرون آوريد [شگفت زده مي‌شوي]. امروز به [سزاي] آنچه به ناحق بر خداوند مي گفتيد و [به سزاي آنكه] از آياتش سركشي مي‌كرديد، به عذاب خوار كننده كيفر داده مي‌شويد} (سوره انعام آیه 93)
و خداوند بلند مرتبه در باره آل فرعون می فرماید: {آتش [دوزخ آنان را فرو گرفت] که به هنگام صبح و شام بر آن عرضه مي‌شوند. و روزي که قيامت بر پا شود، [گوييم:] فرعونيان را به سخت‌ترين عذاب در آوريد} (سوره غافر آیه 46)
در حدیث زید بن ثابت از رسول خدا روایت است که فرمودند: &"اگر ترس این نمی بود که مردگان خود را دفن نکنید دعا می کردم که خداوند صدای ناله های عذاب قبر را که من می شنوم به شما بشنواند.&" پس فرمودند: &"از عذاب قبر به خداوند پناه ببرید&" پس ما گفتیم: از عذاب قبر به خداوند پناه می بریم. پس فرمودند: &"به خداوند پناه ببرید از عذاب آتش&" پس ما گفتیم: از عذاب آتش به خداوند پناه می بریم. فرمودند:&" به خداوند پناه ببرید از فتنه های آشکار و پنهان&" پس گفتیم : پناه بر خداوند از فتنه ها، آنچه که آشکار باشد یا پنهان باشد و فرمودند: &"از فتنه دجال به خداوند پناه ببرید&" (روایت از مسلم است)
اما نعمت های قبر برای مومنان راستین است. خداوند بلند مرتبه می فرماید: {كساني که گفتند: پروردگارمان خداست، آن گاه استوار ماندند. فرشتگان [با این پیام] بر آنان فرو مي‌آيند که نترسيد و اندوهگين نباشيد و به بهشتي که وعده داده مي‌شديد خوش باشيد} (سوره فصلت آیه 30)
و خداوند بلند مرتبه می فرماید: {پس هنگامي که [جانها] به حلقوم مي‌رسد (83) و شما آن گاه مي‌نگريد (84) و ما از شما به او (محتضر) نزديكتريم ولي درك نمي‌كنيد (85) پس اگر جزا نمي‌بينيد (86) چرا اگر راستگوييد آن [جان] را بر نمي‌گردانيد! (87) پس امّا اگر از مقرّبان [درگاه الهي] باشد (88) آسايش و ريحان و باغ پر ناز و نعمت دارد (89) و امّا اگر از نيكبختان باشد (90) پس براي تو [اي وفات يافته] از «نيكبختان» سلام باد (91) و امّا اگر از تكذيب كنندگان گمراه باشد (92) پذيرايي [او] با آب جوشان (93)و در آوردن به دوزخ است (94) بي‌گمان اين خبر راست يقيني است (95) پس نام پروردگار بزرگت را به پاكي ياد كن(96) } (سوره واقعه آیات 83-96)
و رسول خدا صلی الله علیه و سلم در باره مومن، آن گاه که به دو فرشته پاسخ داد، می گوید: &"ندا دهنده ای از آسمان ندا می دهد که بنده من راست گفت. از بهشت برایش بگسترانید و از بهشت بپوشانیدش و از بهشت دری برایش بگشایید و از بوی خوش و هوای لطیف آن به او می رسد و قبرش به وسعت دیدش گشاده می شود&" (راویت از احمد و ابوداود است در روایتی طولانی)
و آن زنده کردن مردگان است. آن گاه که بار دوم در صور دمیده می شود، مردم برای پروردگار جهانیان از گور ها بر می خیزند. پابرهنه بدون هیچ گونه کفشی و عریان بدون هیچ گونه پوششی و ختنه ناشده. خداوند بلند مرتبه می فرماید: {چنان که نخستين آفرينش را آغاز كرديم، [ديگر بار] آن را تكرار كنيم. [که به عنوان] وعده‌اي لازم بر ماست بي گمان ما توانا [بر این] كاريم} (سوره انبیاء آیه 104)
رستاخیز: آن ثابت است و کتاب، سنت و اجماع مسلمانان بر آن دلالت می کند. خداوند بلند مرتبه می فرماید: {سپس شما پس از اين خواهيد مرد (15) آن گاه قطعا شما روز قيامت برانگيخته شويد (16)} (سوره مومنون آیات 16-15) ، و رسول خدا صلی الله علیه و سلم فرموده است: &"روز رستاخیز مردم پابرهنه و ختنه ناشده برانگیخته می شوند&" (روایت متفق علیه است)
مسلمانان بر درستی آن اجماع کرده اند و آن مقتضای حکمت است که خداوند برای این آفرینش رستاخیزی قرار دهد تا در آن بر اساس آن چه به زبان پیغمبران برای آنان فرو فرستاده، به آنها پاداش و کیفر دهد. خداوند بلند مرتبه می فرماید: {آيا پنداشتيد که ما شما را بيهوده آفريده‌ايم و شما به سوي ما بازگردانده نمي‌شويد} (سوره مومنون آیه 115)
و خداوند بلند مرتبه به پیامبرش می فرماید: {به راستي كسي که قرآن را بر تو واجب كرد، قطعا تو را به بازگشتگاهي باز خواهد گرداند} (سوره قصص آیه 85)
و این ها همان رویدادهایی هستند که پیش از وقوع قیامت روی داده و بر نزدیکی آن دلالت می کنند و به دو نوع بزرگ و کوچک تقسیم می شوند.
نشانه های کوچک:
این مجموعه رویدادهایی هستند که پیش از وقوع قیامت به مدتی طولانی روی می دهند و برخی از آنها روی داده و پایان پذیرفته و برخی دیگر آشکار شده اند و تا هنوز آشکار می شوند و ادامه دارند. برخی دیگر تا هنوز روی نداده و بزودی روی خواهند داد. همانسان که رسول خدا صلی الله علیه و سلم خبر داده اند، مانند بعثت رسول خدا صلی الله علیه و سلم و وفات او و فتح بیت المقدس و ظاهر شدن فتنه ها، از بین رفتن امانتداری، از بین رفتن علم و دانش، ظهور جهل و نادانی، انتشار زنا و روابط نامشروع، رباخواری، ظهور آلات موسیقی، افزایش شرب خمر و افتخار چوپانان در ساختمان های بلند مرتبه، افزایش بد رفتاری فرزندان با مادران و همزیستی با آنان به مثابه نوکر، افزایش کشتار و زلزله، فرورفتن و بلعیده شدن به وسیله زمین مسخ شدن، افزایش بهتان و افترا و ظهور زنان پوشیده اما عریان، افزایش گواهی و شهادت دروغین و پنهان کردن گواهی راستین و دیگر مواردی که در کتاب خدا و سنت رسول خدا صلی الله علیه و سلم آمده است.
نشانه های بزرگ:
این ها مجموعه ای از رویدادهای بزرگ هستند که به نزدیکی قیامت دلالت می کنند و اینکه زمان زیادی تا وقوع آن نمانده است و این مجموعه ده نشانه هستند: دجال، فرود آمدن عیسی بن مریم، ظهور یاجوج و ماجوج و سه فرو رفتن در زمین : یکی در مشرق، یکی در مغرب و دیگری در جزیرة العرب، ظهور دود، طلوع خورشید از سمت مغرب، پدیدار شدن یک حیوان و آتشی که مردم را به سمت محل حشر می برد. این علامت ها پی در پی می آیند. وقتی نخستین علامت آشکار شد دیگر نشانه ها در پی آن می آیند.
1- کوبیده و هموار شدن کوههای بلند با زمین. خداوند بلند مرتبه می فرماید: {و کوهها را بینی[ و] آنها را ساکن می پنداری حال آن که آنها چون حرکت ابر در گذرند} (سوره نمل آیه 88)
و خداوند بلند مرتبه می فرماید: {و كوه‌ها سخت خرد و ريز شوند (5) و چون غبار پراكنده گردند (6) } (سوره واقعه آیه 6-5) ، و خداوند بلند مرتبه می فرماید: {و كوه‌ها مانند پشم رنگين شوند} (سوره معارج آیه 9) ، و خداوند بلند مرتبه می فرماید: {و درباره كوه‌ها از تو مي‌پرسند، بگو: پروردگارم آن را سخت خواهد پراكند. (105) و آن را [مانند] هاموني هموار خواهد گرداند (106) که در آنجا هيچ نشيبي و فرازي نبيني (107)} (سوره طه آیات 107- 105)
2- منفجر شدن دریاها و شعله ور شدن و آتش گرفتن آنها. این دریاها که قسمت اعظم کره زمین را در بر گرفته اند در آن روز منفجر می شوند. خداوند بلند مرتبه می فرماید: {و هنگامی که دریاها منفجر شوند} (سوره انفطار آیه 3) ، {هنگامی که دریاها افروخته شوند} (سوره تکویر آیه 6)
3- تبدیل شدن زمین و آسمانها از وضعی که مردم آن را مشاهده می کنند، آنها در زمینی برانگیخته می شوند که نسبت به آن هیچ گونه شناخت و اثری ندارند. خداوند بلند مرتبه می فرماید: {روزي که زمين به زميني ديگر دگرگون شود و آسمانها [نيز چنين شوند] و به پيشگاه خداوند يگانه قهّار آشكار شوند} (سوره ابراهیم ایه 48)
رسول خدا صلی الله علیه و سلم می فرماید: &"مردم به روز رستاخیز در زمینی سفید و غبار آلود گرد می آیند به مانند یک صفحه پاک که برای هیچ کس در آن هیچ نشانه ای نیست&" (متفق علیه) ، سفید و بدون هیچ گونه نشانه و علامت می گردد.
4- مردم چیزهایی را می بینند که به دیدن آن عادت نداشته اند. آنها کنار هم قرار گرفتن ماه و خورشید را مشاهده می کنند که سبب اضطراب و پریشانی بیشتر می شود. خداوند بلند مرتبه می فرماید: {آن گاه که چشم خيره شود (7) و ماه تيره گردد (8) و خورشيد و ماه به هم آورده شود (9)انسان آن روز گويد: راه گريز كجاست ! (10)} (سوره قیامه آیات7-10)
5- دمیدن در صور، که آن پایان این زندگی دنیا است و آن گاه که آن روز بیاید در صور دمیده می شود و با آن دمیدن، زندگی در زمین و آسمان پایان می پذیرد: {و در «صور» دميده شود، آن گاه آسمانيان و زمينيان [همگي] بميرند. مگر كسي که خداوند خواسته است} (سوره زمر آیه 68)
آن دمیدنی وحشتناک و نابودگر است. شخص آن را می شنود و چنان وحشت زده می شود که قادر به سفارش و وصیت چیزی نمی گردد و نمی تواند پیش زن و فرزندان و دوستان خود باز گردد: {جز چشم به راه بانگي مرگبار نيستند که در حالي آنان را فروگيرد که دشمني مي‌ورزند (49) پس نمي‌توانند وصيّتي كنند و نه به سوي خانواده خويش باز گردند (50) } (سوره یس آیات 50-49)
رسول خدا صلی الله علیه و سلم و می فرماید: &"سپس در صور دمیده می شود و هیچ کس آن را نمی شنود مگر این که گردنش کج می شود و از شدت آن هوش و حواس خود را از دست می دهد – می گوید- نخستین کسی که آن را می شنود فردی است که دارد حوض خود را گل اندود می کند تا شتران از آن بنوشند. – می گوید – پس بیهوش می شود و دیگر مردم هم بیهوش می شوند&" (روایت از مسلم است)
6- گرد آمدن انسانهایی که از آغاز آفرینش تا پایان آن در روی زمین آفریده شده اند: همگی در صحرای محشر جمع می شوند. انسان ها و جن ها از نخستین تا آخرین و حتی حیوانات آنها. خداوند بلند مرتبه می فرماید: {در اين [امر] براي كسي که از عذاب آخرت بترسد، نشانه‌اي است. آن روز روزي است که مردم در آن گرد آورده شوند و آن روز روزي است که [همگان] حاضر آيند} (سوره هود آیه 103) ، و خداوند بلند مرتبه می فرماید: {بگو: بي گمان پيشينيان و پسينيان (49) در موعد روزي معيّن گرد آورده مي‌شوند} (سوره واقعه آیات 49-50)
7- مردم عریان به همان سان که خداوند آنان را آفریده است حشر می شوند، اما از شدت آن روز به چیزی توجه نمی کنند. ام المومنین عایشه رضی الله عنها از آن وضع شگفت زده شد. از او روایت شده است که گفت: &"رسول خدا فرمودند:( شما پابرهنه، عریان و ختنه نشده حشر می شوید) عایشه گفت: ای رسول خدا مردان و زنان به هم نگاه می کنند؟ فرمود: وضعیت و حالت بسیار سخت تر از آن است که به این امور متوجه شوند&" (روایت از بخاری است)
8- قصاص مظلوم از ظالم حتی در میان حیوانات ، رسول خدا صلی الله علیه و سلم می فرماید: &"شما به روز قیامت حقوق اهل آن را ادا می کنید، حتی قصاص گوسفند بی شاخ از گوسفند شاخ دار هم گرفته می شود&" (روایت از مسلم است)
و رسول خدا صلی الله علیه و سلم می فرماید: &"هرکس در حق کسی بی عدالتی مرتکب شده و نسبت به مال یا حیثیت وی بی عدالتی کرده است باید امروز از او حلالیت بطلبد پیش از آن که روزی بیاید که نه درهمی باشد و نه دیناری. اگر او را عملی نیک باشد به اندازه بی عدالتی از او گرفته می شود و اگر عمل نیکی نداشته باشد از گناهان طرفش برداشته و بار او می کنند&" (روایت از بخاری است)
9- نزدیکی خورشید به مردم تا جایی که برابر با کردارشان در عرق خود غرق می شوند. رسول خدا صلی الله علیه و سلم می فرماید: &"روز رستاخیز خورشید نزدیک می شود تا به نزدیکی یک میل می رسد. سلیم بن عامر گفت: به خدا سوگند من نمی دانم منظور از میل چیست. آیا مسافت مشخص در زمین است یا همان میله ای که با آن سرمه به چشم می کشند. می گوید: پس مردم به اندازه اعمالشان درعرق غرق خواهند بود. برخی تا شتالنگ و برخی تا زانو و برخی تا سینه در عرق خواهند بود و برخی دیگر را کاملاغرق می کند و رسول خدا به دهانش اشاره کردند&" (روایت از مسلم است)
10- برخی نامه اعمالشان را به دست راست و برخی دیگر به دست چپ می گیرند و مردم در حالت ترس و وحشت و سرگردانی برجای می مانند، تا نامه اعمال همگی پخش شود و مومنان بشارت می یابند که نجات آنان نزدیک بوده و نامه اعمال آنها در دست راست آنان جای می گیرد و غم و غصه کافران با استقرار نامه اعمالشان در دست چپ افزوده می شود، این پاداشی برابر با کردارشان است. خداوند بلند مرتبه می فرماید: {پس امّا كسي که كارنامه‌اش به دست راست او داده شود، مي‌گويد: بگيريد كارنامه‌ام را بخوانيد (19) من يقين داشتم که من به حسابم خواهم رسيد (20) پس او در زندگاني پسنديده‌اي خواهد بود (21) در بهشتي برين (22) که ميوه‌اش دسترس است (23) به [پاداش] آنچه در روزگاران گذشته پيش فرستاده‌ايد، گوارا بخوريد و بياشاميد (24) و امّا كسي که كارنامه‌اش به دست چپ او داده شود، گويد: اي كاش كارنامه‌ام به من داده نمي‌شد (25) و نمي‌دانستم حساب [كارم] چيست (26) اي كاش مرگ يكسره كننده بود (27) مالم در حق‌ّ من سودي نبخشيد (28) فرمانروايي‌ام از [دست] من رفت [و نابود شد](29)} (سوره حاقه آیات 19-29)
11- آن چه به انسان می رسد از ترس و وحشت و بی تابی و نگرانی، به طوری که فرد از هیچ کس چیزی نمی پرسد وجز نفس خودش کسی دیگر برایش مهم نیست. خداوند بلند مرتبه می فرماید : {روزی که نه مال و نه فرزندان سودی نمی رسانند} (سوره شعراء آیه 88) ، و خداوند بلند مرتبه می فرماید: {روزي که انسان از برادرش بگريزد (34) و از مادرش و از پدرش(35) و از همسرش و فرزندانش [نيز بگريزد] (36) هر كسي از آنان- آن روز- كار و باري دارد که برايش كفايت مي‌كند (37)} (سوره عبس آیه 34)
بنده بر اساس عمل اش حساب گرفته می شود و پاداش و کیفر می یابد. خداوند بلند مرتبه می فرماید: {به يقين بازگشت آنان به سوي ماست (25) آن گاه حسابشان [نيز] بر ماست (26)} (سوره غاشیه آیات 26-25)
و می فرماید: {هر كس نيكي در ميان آورد، ده چندان آن [پاداش] دارد. و هر كس بدي در ميان آورد، جز به مانند آن كيفر نيابد و آنان ستم نخواهند ديد} (سوره انعام آیه 160)
و خداوند بلند مرتبه می فرماید: {و در روز قيامت ترازوهاي درست را در ميان نهيم و كسي هيچ ستمي نبيند و اگر [عمل نيك و بد هر شخص] هموزن دانه خردلي باشد، آن را [در ميان] مي‌آوريم و ما حسابرسي را كفايت مي‌كنيم} (سوره انبیاء آیه 47)
از ابن عمر روایت شده است که رسول خدا صلی الله علیه و سلم فرمودند : &"خداوند به بنده نزدیک می شود تا جایی که او را زیر سایه خود می گیرد و او را می پوشاند و به او می گوید: آیا فلان گناه و فلان گناه، یادت می آید؟ پاسخ می دهد آری ای پروردگار. تا اینکه از او برای تمام گناهانش اعتراف می گیرد و فرد چنین گمان می کند که او هلاک شده است. خداوند می فرماید: من این گناهان را در دنیا پوشاندم و امروز آنها را می بخشم و اعمال نامه کارهای نیکش به او داده می شود. اما کافران و منافقان را در حضور همه مخلوقات به فریاد می خوانند ، {اينانند كساني که بر پروردگارشان دروغ بستند، بدانيد که، لعنت خداوند بر ستمكاران است}(سوره هود آیه 18) &" (متفق علیه)
در حدیث قدسی از رسول خدا صلی الله علیه و سلم روایت شده است که در آنچه از خدایش نقل می کند فرمود: &"همانا خداوند نیکی ها و بدی ها را نوشته و سپس آنها را بیان داشته است. هرکس قصد انجام نیکی را بکند اما آن را انجام ندهد خداوند یک نیکی کامل برایش می نویسد و اگر قصد آن را نمود و آن را هم انجام داد، ده برابر تا هفتصد برابر برایش پاداش نوشته می شود و اگر قصد انجام دادن بدی را نمود و آن را انجام نداد خداوند برایش یک نیکی کامل را برایش ثبت می کند و اگر قصد نمود و آن را انجام داد فقط یک بدی برایش می نویسد&" (متفق علیه)
تمام مسلمانان بر این اتفاق دارند که حساب و کتاب بر اعمال و کردار صورت می پذیرد و آن مقتضای حکمت است، زیرا خداوند متعال کتاب فرستاد و پیامبران را فرستاد و بر بندگان ایمان به آنها و اطاعت از رسولان را لازم گرداند و هشدار داد که هرکس از آنان اطاعت نکند و به آنها ایمان نیاورد دچار عذاب و سختی خواهد شد. اگر در آنجا حساب و کتابی نباشد این کاری بیهوده می شود. چیزی که خداوند از آن پاک و منزه است و خداوند بلند مرتبه در این سخنش به این امر اشاره کرده است: { پس البته از كساني که [پيامبر] به سوي آنان فرستاده شد، پرسش كنيم و البته فرستادگان [را نيز] مورد پرسش قرار دهيم(6) آن گاه از روي علم بر آنان حكايت خواهيم كرد [و از حالشان غافل و] غايب نبوده‌ايم (7) } (سوره اعراف آیه 6-7)
به حسن بصری گفته شد: می بینیم که تابعین بیش از صحابه عبادت می کنند، صحابه در چه چیزهایی گوی سبقت را از آنان برده اند؟ حسن پاسخ داد: اینان عبادت می کنند در حالی که دنیا در دلهای آنهاست. اما صحابه عبادت می کردند در حالی که آخرت در دلشان بود.این دو منزلگاه جاودانی مخلوقات هستند، بهشت جایگاه نعمتی هایی است که خداوند به مومنان وعده داده است. به مومنان پرهیزگاری که ایمان آوردند به آنچه لازمه باور داشتن است، ایمان آوردند و به پیروی از خداوند و رسول او بپاخاستند و در این مسیر با خداوند مخلص و پیرو رسولش بودند. در بهشت انواع نعمت وجود دارد &" آن چه که هیچ چشمی ندیده و هیچ گوشی وصف آن را نشنیده و به ذهن کسی هم خطور نکرده است&" ، خداوند بلند مرتبه می فرماید: {آنان که ايمان آورده‌اند و كارهاي شايسته كرده‌اند، اينانند که بهترين آفريدگانند(7) پاداششان در نزد پروردگارشان باغهاي جاودانه‌اي است که از فرودست آن جويباران روان است- که در آن براي هميشه جاودان خواهند بود- خداوند از آنان خشنود شد و [آنان نيز] از او خشنود شدند. اين [پاداش] كسي راست که از پروردگارش بيمناك باشد} (سوره بینه آیات 8-7)
و خداوند بلند مرتبه می فرماید: {پس هيچ كس نمي‌داند که از آنچه مايه روشني چشم است چه چيزي برايشان نهان داشته شده است. به [پاس] آنچه مي‌كردند پاداش يافتند} (سوره سجده آیه 17)
و برترین نعمت ها نگریستن به چهره الله تعالی در بهشت است. خداوند بلند مرتبه می فرماید: {آن روز چهره‌هايي تازه [و خرّم] هستند (22) نظاره گر به پروردگارشان (23) } (سوره قیامه آیات 22-23) ، و خداوند بلند مرتبه می فرماید: {كساني که نيكوكاري كرده‌اند، نيكويي [بهشت] و افزوده‌اي بر آن دارند} (سوره یونس آیه 26)
مراد از( حسنی) نیکویی: بهشت است و مراد از زیاده: نگریستن به روی الله است. همان گونه که رسول خدا صلی الله علیه و سلم فرموده است: &"آن گاه که بهشتیان وارد بهشت می شوند، خداوند بلند مرتبه می گوید: آیا می خواهید چیزی افزون به شما بدهم؟ می گویند: آیا صورت های ما را سفید نکردی و ما را در بهشت وارد نساختی و از آتش رهایی ندادی؟ می گوید: پس حجاب بر داشته می شود، پس هیچ چیز را محبوبت تر از نگریستن به روی پروردگارشان ندیدند . سپس رسول خدا صلی الله علیه و سلم این آیه را تلاوت فرمودند ، {كساني که نيكوكاري كرده‌اند، نيكويي [بهشت] و افزوده‌اي بر آن دارند}(سوره یونس آیه 26) &" (روایت از مسلم است)
اما آتش: آن جایگاه عذابی است که خداوند برای کافران ستمکار آماده کرده است. کسانی که به خداوند کفر ورزیده و با رسولان او مخالفت می نمودند. در آن انواع عذاب و تنبیه مهیا می باشد. چیزهایی که به ذهن کسی نرسیده است. خداوند بلند مرتبه می فرماید: {و از آتشي که براي كافران فراهم ديده شده است بر حذر باشيد } (سوره آل عمران آیه 131)
و می فرماید: {به راستي که ما براي ستمكاران آتشي را که سراپرده‌هايش آنان را فرا گيرد، فراهم ديده‌ايم. و اگر فرياد خواهند با آبي همانند مس گداخته که چهره‌ها را بريان كند به دادشان رسند. بد شرابي است و [جهنّم] بد آرامگاهي است} (سوره کهف آیه 29)
و خداوند بلند مرتبه می فرماید: {بي گمان خداوند كافران را لعنت كرده است و برايشان آتش فروزان فراهم ديده است (64) که همواره در آنجا جاودانند. هيچ دوست و ياريگري نيابند (65) روزي که چهره‌هايشان در آتش گردانيده شود. گويند: اي كاش ما از خداوند و رسول [او] اطاعت مي‌كرديم (66)} (سوره احزاب آیه 64-66)
و سبک ترین آنها در عذاب را رسول خدا صلی الله علیه و سلم چنین توصیف می کند : {سبکترین عذاب روز قیامت از آن شخصی است که در زیر کف پایش اخگری گذاشته می شود که به سبب آن مغز او در سرش می جوشد} (روایت از بخاری است)
1- محقق شدن یک رکن از ارکان ایمان به خداوند، زیرا ایمان به خداوند بدون ایمان به روز رستاخیز محقق نمی شود. این از جمله ارکان ایمان است و به همین سبب خداوند جنگ با کسانی را که به آن ایمان ندارند لازم گردانیده است. خداوند بلند مرتبه می فرماید: {بجنگید با کسانی که به خداوند و روز بازپسین ایمان نمی آورند} (سوره توبه آیه 29)
2- امنیت در دنیا و آخرت و وعده دریافت پاداش بزرگ، خداوند بلند مرتبه می فرماید: {بدان که دوستان خدا، نه بيمي بر آنان است و نه آنان اندوهگين شوند } (سوره یونس آیه 62)
3- وعده دریافت پاداش بزرگ، خداوند بلند مرتبه می فرماید: {به راستي كساني از مؤمنان و يهوديان و ترسايان و صابئين که به خدا و روز قيامت ايمان آورده و كار شايسته كرده باشند، پاداششان را نزد پروردگارشان دارند. و نه بيمي بر آنان است و نه آنان اندوهگين شوند} (سوره بقره آیه 62)
ام المومنین عایشه رضی الله عنها به زنی گفت: مرگ را بسیار یاد کن چرا که سبب نرمی و لطافت دل می شود.4- تشویق برای انجام کارهای نیک؛ خداوند بلند مرتبه می فرماید: {اي مؤمنان، از خداوند اطاعت كنيد و از رسول [او] و صاحبان امرتان [هم] اطاعت كنيد هر گاه در چيزي اختلاف كرديد، اگر به خدا و روز قيامت ايمان داريد، آن را به خدا و رسول بازگردانيد. اين بهتر و نيك انجام تر است} (سوره نساء آیه 59) ، و می فرماید: {فقط كسي مسجدهاي خدا را آباد مي‌كند که به خداوند و روز قيامت ايمان آورده باشد} (سوره توبه آیه 18)
و می فرماید: {به راستي براي شما، براي كسي که [پاداش] خداوند و روز قيامت را اميد مي دارد و خداوند را بسيار ياد مي‌كند، در رسول خدا سرمشقي نيكوست} (سوره احزاب آیه 21) ، و می فرماید: {به راستي در آنان برايتان سرمشقي نيكوست. براي كسي [از شما] که به [لقاي] خدا و روز قيامت اميدوار است} (سوره ممتحنه آیه 6)
و می فرماید: {و گواهي را براي [رضاي] خدا ادا كنيد. اين [حكم] كسي است که به خداوند و روز قيامت ايمان دارد} (سوره طلاق آیه 2)
حسن رضی الله عنه می گوید: کسی که مرگ را شناخت، مصیبت های دنیا برایش آسان می شود.5- از انجام کارهای منکر و بد جلوگیری می کند: پروردگار بلند مرتبه ما می فرماید: {و اگر به خدا و روز بازپسين ايمان دارند، نهان داشتن آنچه خداوند در رحمهايشان آفريده است، براي آنها روا نيست} (سوره بقره آیه 228)
و می فرماید: {و چون زنان را طلاق داديد و به سر آمد خويش برسند، وقتي که در بين خويش به شايستگي تراضي كنند، آنان را از آنكه با همسران خويش ازدواج كنند، باز مداريد. اين [حكمي است] که هر كس از شما که به خدا و روز قيامت ايمان دارد، به آن پند داده می شود} (سوره بقره آیه 232)
و می فرماید: {كساني که به خداوند و روز قيامت ايمان دارند[در سرباز زدن از] آنكه با مالهايشان و جانهايشان جهاد كنند از تو اجازه نمي‌خواهند و خداوند به [حال] پرهيزگاران داناست (44) فقط آنان از تو اجازه مي خواهند که به خداوند و روز قيامت ايمان نمي‌آورند و دلهايشان شك آورده است، پس آنان در شك‌ّ خود سرگردان مي‌شوند (45)} (سوره توبه آیات 44-45)
به همین سبب کسی که به روز رستاخیز ایمان ندارد از انجام کارهای زشت و منکر باز نمی آید و از ارتکاب آنها شرم نمی کند: {آيا نگريسته‌اي به كسي که جزاي اعمال را دروغ انگاشت! (1) آن شخص همان كسي است که يتيم را [با اهانت از خود] مي راند (2) و بر خوراك دادن بينوا ترغيب نمي‌كند} (سوره ماعون آیات 1-3)
قلب نه اصلاح می شود ونه رستگار می گردد، نه آرامش می یابد ونه لذت واقعی را درک می کند، نه خوش می شود و نه آرام می گیرد مگر به عبادت پروردگارش و دوستی با او و روی آوری به او.6- دلداری دادن به مومن از آنچه که از نعمت ها و پاداش دنیا از دست می دهد. بهشت آن رستگاری بزرگ است و زندگی دنیا جز اسباب غرور چیزی نیست. خداوند بلند مرتبه می فرماید: {هر موجود زنده‌اي چشنده [طعم] مرگ است. و جز اين نيست که پاداشهايتان را در روز قيامت، به تمام و كمال خواهيد يافت. پس هر كس که از آتش [جهنّم] دور داشته و به بهشت در آورده شود، بي شك رستگار شده است. و زندگاني دنيا جز مايه فريب نيست} (سوره آل عمران آیه 185)
و خداوند بلند مرتبه می فرماید: {بگو: به راستي من اگر از پروردگارم نافرماني كنم از عذاب روز بزرگ مي‌ترسم(15) هر كس که در آن روز [عذاب را] از او باز دارند. به راستي [خداوند] به او رحمت آورده است. و اين است كاميابي آشكار (16)} (سوره انعام آیات 15-16)
و خداوند بلند مرتبه می فرماید: {و آخرت بهتر و ماندگارتر است} (سوره اعلی آیه 17) ، دلداری دادن به مومن از آنچه که از نعمت ها و پاداش دنیا از دست می دهد، بهشت آن رستگاری بزرگ است و زندگی دنیا جز اسباب غرور چیزی نیست. خداوند بلند مرتبه می فرماید: {هر موجود زنده‌اي چشنده [طعم] مرگ است. و جز اين نيست که پاداشهايتان را در روز قيامت، به تمام و كمال خواهيد يافت. پس هر كس که از آتش [جهنّم] دور داشته و به بهشت در آورده شود، بي شك رستگار شده است. و زندگاني دنيا جز مايه فريب نيست} (سوره آل عمران آیه 185)
و خداوند بلند مرتبه می فرماید: {بگو: به راستي من اگر از پروردگارم نافرماني كنم از عذاب روز بزرگ مي‌ترسم(15)هر كس که در آن روز [عذاب را] از او باز دارند. به راستي [خداوند] به او رحمت آورده است. و اين است كاميابي آشكار} (سوره انعام آیات 15-16) ، و خداوند بلند مرتبه می فرماید: {و آخرت بهتر و ماندگارتر است} (سوره اعلی آیه 17)
