دوستی خداوند : این دوستی عبارت است از آرامش و انس دل و میل آن به سوی خداوند و پذیرش هر آن چه می خواهد و چیره شدن یاد و ذکر خداوند بر دل.
محبت و دوستی خداوند همان محبت پرستش او و فروتنی در برابرش و احترام نسبت به اومی باشد. در دل بنده دوستدار چنان محبت و عظمتی از خداوند باشد که به سبب آن دستورهای او را گردن نهاده و از منهیات او دوری گزیند. این محبت اصل ایمان و توحید بوده و بر این محبت فضیلت های فراوانی حاصل می شود و از آثار محبت و دوستی خداوند محبت و دوستی با زمان، مکان، افراد، کارها، سخنان و دیگرمواردی است که خداوند دوست می دارد.
همان گونه که لازم است تا دوستی خداوند فقط برای او باشد، دوستی های طبیعی مانند دوستی فرزند با پدرو مادر و پدر و مادر با فرزند و دانش آموز با معلم و دوستی خورد و نوش، ازدواج ، لباس، دوستان و دیگر چیزها با دوستی خداوند در تعارض نیست.
اما محبت و دوستی حرام به مانند شریک قرار دادن در محبت خداوند هستند، مانند محبت و دوستی با مشرکان و بت های آنان، یا ترجیح دادن خواهشات نفسانی بر امور مورد پسند خداوند یا دوست داشتن اماکن، اشخاص، کارها و سخنانی که خداوند نمی پسندد که این امور از جمله مهلکات هستند. خداوند بلند مرتبه می فرماید : {و از مردم كساني هستند که به جاي خدا همتاياني را [براي او] بر مي‌گيرند که آنها را مانند دوست داشتن خدا دوست مي‌دارند- و مؤمنان در دوستي خدا قوي‌ترند} (سوره بقره آیه 165)
1- محبت اصل توحید و یکتا پرستی است و روح توحید خالص کردن محبت و دوستی برای خداوند یکتاست بلکه آن همان حقیقت عبادت است و توحید تکمیل نمی شود تا محبت بنده با خدایش تکمیل نشود و بر تمامی دوستی ها سبقت بگیرد و بر آنها چیره شده و بر همگی حکم کند، به طوری که دوستی بندگان تابع و پیرو این محبت باشد.یعنی همان محبتی که سعادت و رستگاری بنده در آن است.
شوق دیدار خداوند نسیمی است که بر قلب می وزد و دنیا را شاداب می سازد.2- دلداری دوستدار به وقت مصیبت: دوستدار لذت این محبت را درک می کند و تمام مصیبت ها را از یاد برده و سختی ها را برایش آسان می سازد.
به طور ساده هیچ کس بدبخت تر از کسی نیست که از آرامش و انس با الله تعالی محروم باشد.3- انتهای نعمت و شادی و شادمانی: این امر جز با محبت و دوستی الله تعالی بدست نمی آید. دل بی نیاز نمی شود و پریشانی او بر طرف نمی گردد و گرسنگی آن پایان نمی پذیرد مگر با محبت و روی آوری به سوی خداوند ارجمند و با عظمت. اگر چه تمام لذت های او فراهم باشد اما انس و آرامش او در گرو محبت و دوستی الله بلند مرتبه می باشد. دوستی او بهشت دل هاست و هیچ چیز در نزد دل های سالم و روان های پاک و عقل های راه یافته و پاک شیرین تر و لذیذ تر و پاک تر و شادی بخش تر از محبت و انس گرفتن با او و شوق دیدار او نیست. شیرینی که مومن در دل خود می یابد بالاتر از هر شیرینی، نعمت و سرور است، آن از هر نعمتی کامل تر و لذتی که از آن حاصل می شود از هر لذتی بالاتر است : &"سه ویژگی اند که در هر کس باشند شیرینی ایمان را می یابد: خدا و رسول او از هر کس در نزدش محبوب تر باشند. دوستی او با هر کس فقط برای خدا باشد و بازگشت به کفر برای او بعد از اینکه خداوند او را از آن نجات داد به مانند سقوط و فرو افتادن در آتش، سخت و ناگوار باشد&" (روایت از بخاری، مسلم و نسائی است)
پروردگار ارجمند و با عظمت دوستدار کسی است که او را دوست دارد و به او تقرب می جوید. نخستین امری که سبب جلب محبت و دوستی خداوند می شود آن است که بنده خدایش را بیش از همه دوست داشته و هیچ مخلوقی را چون او دوست نداشته باشد. تفصیل اسبابی که سبب محبت خداوند می شوند به شرح زیر است:
1- قرائت با تدبر قرآن و فهم معانی و مفاهیم آن. هرکس به کتاب خداوند پرداخت و به آن عمل نمود، دلش به محبت خداوند آباد می شود.
2- تقرب جستن به خداوند به وسیله نوافل بعد از انجام فرائض: &"همیشه بنده من با نوافل به من تقرب می جوید تا اینکه او را دوست می گیرم و آنگاه که او را به دوست گرفتم، من گوش او می شوم که با آن می شنود و چشم او می شوم که با آن می بیند و دست او می شوم که با آن کار می کند و پای او می شوم که با آن راه می رود. اگر چیزی از من بخواهد به او می دهم و اگر از من پناه بطلبد او را پناه می دهم&" (حدیث قدسی، بخاری روایت کرده است)
{آنان را دوست می دارد و [آنان نیز] او را دوست می دارند} (سوره مائده آیه 54)3- تداوم یاد و ذکر خداوند در هر حال، چه با زبان و دل و چه با حال و درهر کار و عملی که انجام می دهد .
4- مقدم شمردن ملزومات محبت خداوند بر خواهشات و امیال نفس آدمی.
5- مطالعه عمیق اسماء و صفات الله تعالی و شناخت آنها .
6- مشاهده نیکی و احسان و نعمت های ظاهری و باطنی او.
7- فروتنی کلی دل در برابر پروردگار ارجمند و با عظمت .
8- خلوت گزیدن با الله تعالی در یک سوم آخر شب، آن گاه که پروردگار به آسمان دنیا فرود می آید، با خداوند خلوت گزیده و با او مناجات کرده و کتاب او را بخواند و مودبانه در برابر او به نماز بایستد و آن را با توبه و استغفار پایان دهد.
9- هم نشینی با دوستان صادق خداوند و استفاده از ثمرات سخنان پاک و نیکوی آنان و سخن نگفتن مگر هنگامی که مصلحت آن غالب بوده و برایش آشکارشود که منفعت آن بیشتر و برای دیگران سودمند است.
10- دوری از هر چیزی که سبب دوری او از پروردگار ارجمند و با عظمت می شود.
هر که را خداوند به دوستی بگیرد او را هدایت کرده و به خود نزدیک می کند. رسول خدا صلی الله علیه و سلم می فرماید : &"پروردگار ارجمند و با عظمت می فرماید: من برابر با گمان بنده ام هستم. هرگاه مرا یاد کرد با او هستم. اگر مرا به تنهایی یاد کند من او را نزد خودم یاد می کنم و اگر مرا در جمعی یاد کرد من هم او را در جمعی بهتر از آن یاد می کنم و اگر یک وجب به من نزدیک شود من دو وجب به او نزدیک می شوم و اگر نیم متر به من نزدیک شود من یک متر به او نزدیک می شوم واگر او آرام آرام به سوی من بیاید من دوان دوان به سوی او می روم&" (روایت از بخاری است)
تا بنده از خدایش بپرهیزد و تقوا پیشه کند خداوند هدایت او را می افزاید و هرگاه که او را به دوستی بگیرد هدایت او را می افزاید و هرگاه او هدایت شد تقوایش را می افزاید.
هر کس را خداوند دوست بگیرد او را در زمین مقبول همه می کند : منظور از مقبولیت این بنده که خداوند او را دوست گرفته، تمایل به سوی او و رضایت و خشنودی از او و تعریف، مدح و ثناء از او، است که از هر طرف سرازیر می شود. همه او را دوست می گیرند مگر فرد کافر، زیرا او دوستی با خداوند را انکارکرده است. پس چگونه او با دوستان خداوند دوست می شود؟ رسول خدا صلی الله علیه و سلم می فرماید : &"آن گاه که خداوند بنده ای را دوست گرفت جبرئیل را فرا می خواند و می گوید: من فلان بنده ام را دوست دارم پس تو هم او را دوست بدار. می فرماید: پس جبرئیل او را دوست می دارد. سپس در آسمان بانگ می دهد و می گوید: همانا خداوند فلان بنده را به دوستی گرفته، پس شما هم او را به دوستی بگیرید. پس اهل آسمان او را دوست می گیرند. می فرماید: بعد از آن او محبوب همگی و مورد پذیرش همه قرار می گیرد&" (روایت از مسلم است)
و این چنین آن گاه که خداوند بنده ای را دوست گرفت رعایت و عنایت خود را شامل حال او کرده و همه چیز را درخدمت او نهاده و هر سختی را برایش آسان می سازد. هر امر دوری را برایش نزدیک و دست یافتنی ساخته و کار دنیا را برایش آسان می کند و او احساس خستگی و درماندگی نمی کند. پروردگار ارجمند و با عظمت می فرماید : {آنان که ايمان آورده‌اند و كارهاي شايسته انجام داده‌اند، خداوند برايشان دوستي مقرر خواهد نمود} (سوره مریم آیه 96)
ایمان راستین، زندگی و حیات روح و میدان شادی ها است. همانسان که کفر به خداوند مرگ پیش هنگام و میدان غم، غصه واندوه است.هر کس را خداوند دوست بگیرد معیت خود را شامل او می کند: آن گاه که خداوند بنده ای را دوست گرفت او را پشتیبانی کرده و به عنایت و توجه خود، او را فرامی گیرد و کسی را بر او مسلط نمی کند تا او را بیازارند یا اذیت کنند. در حدیث قدسی آمده است که رسول خدا صلی الله علیه و سلم می فرماید : &"همانا خداوند فرمود: هر کس بنده مرا به دشمنی گرفت من به او اعلان جنگ می کنم و هرگز بنده نمی تواند با چیزی بهتراز فرایض به من تقرب جوید. همیشه بنده با نوافل به من تقرب می جوید تا من او را دوست خود می گیرم و چون من او را دوست گرفتم گوش او می شوم که با آن می شنود و چشم او می شوم که با آن می بیند و دست او می شوم که با آن کار می کند و پای او می شوم که با آن راه می رود و اگر از من درخواستی بکند به او می دهم و اگر به من پناه ببرد به او پناه می دهم. من هرگز در انجام چیزی تردید نکرده ام مگر در گرفتن روح بنده ای که مرگ را ناخوش دارد و من ناراحتی اش را خوش ندارم&" (روایت از بخاری است)
هر کس را خداوند دوست بگیرد خداوند دعای او را اجابت می کند: از جمله دلایل دوستی خداوند با بنده آن است که دعای او را اجابت نموده و به مجرد برافراشتن دستش به سمت خداوند و گفتن &" یا رب&" دعای او را می پذیرد. خداوند بلند مرتبه می فرماید : {و چون بندگانم درباره من از تو بپرسند ، [بگو:] به راستي که من نزديكم. دعاي دعا كننده را هنگامي که مرا [به دعا] بخواند، روا مي‌دارم. پس بايد که از من فرمان پذيرند و به من ايمان آورند باشد که راه يابند} (سوره بقره آیه 186)
از سلمان فارسی روایت شده است که رسول خدا صلی الله علیه و سلم فرمودند : &"همانا خداوند بسیار با شرم و حیا و بزرگواراست و شرمش می آید که بنده دستانش را به سوی او بلند کند و او آنها را خالی برگرداند&" (روایت از ترمذی است)
آن گاه که خداوند بنده ای را به دوستی گرفت، به فرشتگان امر می کند تا برای او استغفار کنند: فرشتگان برای هر کسی که خداوند او را دوست خود بگیرد استغفار می کنند و از خداوند برایش رحمت می طلبند. پروردگار ارجمند و با عظمت می فرماید : {كساني که عرش را حمل مي‌كنند و آنان که پيرامون آن (عرش) هستند با ستايش پروردگارشان تسبيح مي‌گويند و به او ايمان دارند و براي مؤمنان آمرزش مي‌خواهند [مي‌گويند:] پروردگارا، بخشايش و دانش تو همه چيز را فرا گرفته است. پس آنان را که توبه كرده‌اند و از راه تو پيروي كرده‌اند، بيامرز. و آنان را از عذاب دوزخ حفظ كن} (سوره غافر آیه 7)
و خداوند بلند مرتبه می فرماید : {نزديك است که آسمانها از فرازشان بشكافند. و فرشتگان با ستايش پروردگارشان تسبيح مي‌گويند. و براي زمينيان آمرزش مي‌خواهند. بدانكه خداوند آمرزگار مهربان است} (سوره شوری آیه 5)
آن گاه که خداوند بنده ای را دوست گرفت او را در هنگامی قبض روح می کند که مشغول انجام کار نیک و صالح است. رسول خدا صلی الله علیه و سلم می فرماید : &"آن گاه که خداوند به بنده ای قصد خیر نماید او را &"عسلی&" می کند. گفته شد منظور از &"عسلی می کند&" چیست؟ فرمود: پیش از مرگ کار صالح و نیکی را برای او می گشاید و سپس او را بر آن می میراند&" (روایت از احمد است)
آن گاه که خداوند بنده ای را دوست بگیرد او را به هنگام مرگ آرامش می دهد: آن گاه که خداوند بنده ای را دوست گرفت او را در دنیا آرامش می دهد و به هنگام مرگ آرامش و ثبات قدم را نصیب او می گرداند و سپس فرشتگانش را به سویش می فرستد تا او را قبض روح کنند و به هنگام مرگ او را ثابت قدم می کنند و او را به بهشت مژده می دهند. خداوند بلند مرتبه می فرمایدكساني که گفتند:{پروردگارمان خداست، آن گاه استوار ماندند. فرشتگان [با اين پيام] بر آنان فرو مي‌آيند که نترسيد و اندوهگين نباشيد و به بهشتي که وعده داده مي‌شديد خوش باشيد} (سوره فصلت آیه 30)
آن گاه که خداوند بنده ای را دوست گرفت او را در بهشت جاویدان قرار می دهد: هر کس را خداوند دوست گرفت او را در آخرت در بهشتش جای می دهد. لطف و کرم خداوند بر دوستانش در سرای دیگربه ذهن کسی خطور نکرده و نمی کند. خداوند ارجمند و با عظمت دوستانش را به بهشتی وعده داده است که در آن هر آنچه که نفس آدمی میل کند وجود دارد. همانگونه که در حدیث قدسی آمده است، رسول خدا صلی الله علیه و سلم فرموده استخداوند می فرماید: &"برای بندگان صالح ام آماده کرده ام آنچه را که هیچ چشمی ندیده و هیچ گوشی وصف آن را نشنیده و بر ذهن هیچ بشری خطور نکرده است. بخوانید اگر خواستید ، {هیچ نفس نمی داند آنچه را که از خنکی چشم برایشان پنهان نگه داشته شده است}&" (روایت از بخاری است)
دنیا هرگز گوارا نمی شود مگر با دوستی و محبت پروردگار بلند مرتبه و پیروی از او و بهشت جز با دیدار و مشاهده او گوارا نمی شود.از جمله ثمرات محبت و دوستی پروردگار بلند مرتبه دیدار اوست : پروردگار ارجمند و با عظمت با نورش بر بندگانی که دوستشان دارد آشکار می شود و آنان چیزی محبوبتر از آن نخواهند یافت. روایت شده است که رسول خدا صلی الله علیه و سلم به ماه شب چهارده نگریسته و فرمودند: &"همانا شما پروردگارتان را خواهید دید همان گونه که این ماه را می بینید و در دیدن آن دچار ازدحام نمی شوید، پس نماز پیش از طلوع و غروب خورشید را از دست ندهید، سپس این آیه را خواند ،{حمد خدایت را پیش از طلوع خورشید و پیش از غروب تسبیح بکن}&" (روایت از صحیح بخاری است)
1- حب و دوستی خداوند با بنده مانع آمدن بلا و مصیبت بر اونیست: رسول خدا صلی الله علیه و سلم فرموده است : &"بزرگی پاداش به همراه بزرگی آزمایش و بلا است. آن گاه که خداوند قومی را دوست گرفت آن را می آزماید پس هر کس خشنود شد و رضایت داد خشنودی و رضایت نصیب او می شود و هر کس ناخشنود شد، پس ناخشنودی بهره او می شود&" (روایت از ترمذی است)
خداوند بنده را به انواع مصیبت ها مبتلا می کند تا او را از پلیدی گناهان پاک و جلا بدهد و دل او را از پرداختن به دنیا فارغ کند. خداوند بلند مرتبه می فرماید : {و به راستي شما را مي‌آزماييم تا جهادگرانتان و شكيبايان را معلوم بداريم و اوضاع [و احوال] شما را بيازماييم} (سوره محمد آیه 31)
و خداوند بلند مرتبه می فرماید : {و به يقين شما را با چيزي از [قبيل] ترس و گرسنگي و كاهش اموال و جانها و فرآورده‌ها مي‌آزماييم و به بردباران [بر اين آزمون] مژده بده (155) [همان] كساني که چون مصيبتي به آنان برسد، گويند: «انّا للّه و انّا إليه راجعون». (156) اينانند که از جانب پروردگارشان درودها و رحمتي بر آنان است و همينان رهيافته اند (157)} (سوره بقره آیات 157-155)
2- گناه و نافرمانی بنده سبب کاهش یافتن محبت و دوستی خداوند و پایین آمدن کمال آن خواهد شد. محبت به مانند ایمان است و اصلی برای خود دارد و آن را کمال و بلندی است و برابر با گناهان از کمال و رفعت اش کاسته می شود و هر گاه فرد در مرحله اختلاف و نفاق بزرگ وارد شد اصل آن از بین می رود و نابود می گردد. کسی که در دلش محبت پروردگار ارجمند و با عظمت نیست او کافر یا مرتد و یا منافق است. منافق دارای نفاق بزرگ را، بهره ای از دین نیست، اما نمی توان به گناهکاران گفت که آنان از محبت خداوند تهی هستند. بلکه می توان گفت که محبت آنان با خداوند ناقص است و بر همین اساس با آنها برخورد می شود. رسول خدا صلی الله علیه و سلم فرمودند: &"اگر شما مرتکب هیچ گناهی نشوید خداوند تبارک و تعالی قومی دیگر را می آفریند تا گناه کنند و سپس طلب ببخشش گناهان خود را نمایند&" (روایت از احمد است)
&" آزادی عبارت است از آزادی قلب از شرک، شهوات، شبهات. و پرستش که عمل قلب است، نباید برای غیر خدا باشد&"3- محبت و دوستی با خداوند در تضاد با دوستی های طبیعی که نفس آدمی به آنها تمایل دارد، نیست. دوستی خورد و خوراک و نوشیدنی و زنان و غیره. رسول خدا صلی الله علیه و سلم می فرماید : &"از دنیا من دوستدار زنان و عطریات هستم&" (روایت از احمد است)
پس در دنیا یک سری امور هستند که دوستی و محبت آنها شرک نیست. زیرا نبی خدا صلی الله علیه و سلم آنها را دوست گرفته است. به همین خاطر برای انسان جایز است تا چیزهایی را در دنیا دوست داشته باشد، البته به شرطی که از امور حرام نباشند.
رسول خدا صلی الله علیه و سلم می فرماید : &"همانا برترین اعمال در نزد پروردگار ارجمند و با عظمت دوستی برای خداوند و دشمنی برای اوست&" (روایت از احمد است)4- هر گاه شخصی کسی یا چیزی را همسنگ با محبت خداوند به دوستی گرفت، او مشرک است. خداوند بلند مرتبه می فرماید : {و از مردم كساني هستند که به جاي خدا همتاياني را [براي او] بر مي‌گيرند که آنها را مانند دوست داشتن خدا دوست مي‌دارند- و مؤمنان در دوستي خدا قوي‌ترند- و اگر [اين] ستمكاران هنگامي که عذاب را مي‌بينند، ببينند [که شريكانشان سودي نمي‌بخشند، خواهند دانست] که همه توان از آن خداست و اينكه خداوند سخت كيفر است} (سوره بقره آیه 165) ، در آیه هشدار سختی برای کسی است که محبت شخص دیگری را با محبت خداوند برابر قرار می دهد و به او مانند خداوند احترام می گذارده و به او تعظیم می کند.
خداوند بلند مرتبه می فرماید: {بگو: اگر پدرانتان و پسرانتان و برادرانتان و همسرانتان و خويشاوندانتان و مالهايي که آن را به دست آورده‌ايد و تجارتي که از كساديش مي‌ترسيد و خانه‌هايي که آنها را مي‌پسنديد در نزد شما از خدا و رسولش و جهاد كردن در راه او محبوب‌ترند، پس در انتظار باشيد تا خداوند حكمش را در ميان آورد. و خداوند گروه نافرمانان را هدايت نمي‌كند} (سوره توبه آیه 24)
در این آیه هشداری بسیار جدی برای کسی است که یکی از این موارد هشت گانه در نزد او محبوت تر از خداوند هستند. از انس رضی الله عنه روایت شده است که رسول خدا صلی الله علیه و سلم فرمودند : &"هیچ یک از شما مومن نمی شود تا زمانی که من از فرزند و پدر و تمامی مردم در نزد او محبوبتر نباشم&" (روایت از ابن ماجه است)
5- دوستی و همکاری با مشرکان و رها کردن مومنان، با دوستی خداوند به دلیل شرک مشرک ودینش در تعارض است. دوستی به خاطر خداوند و دشمنی به خاطر او اصلی بزرگ در دین است. پروردگار ارجمند و با عظمت می فرماید: {مؤمنان نبايد كافران را به جاي مؤمنان دوستان [خويش] گيرند و هر كس اين [كار] را كند [او را] در هيچ چيز از [دوستي] خدا [بهره‌اي] نيست. مگر آنكه به نوعي از آنان حذر كنيد} (سوره آل عمران آیه 28)
خداوند مومنان را از دوستی و همکاری با کافران باز داشته و تاکید می کند که هر کس چنین عملی را مرتکب شود او هیچ بهره ای از دوستی خداوند ندارد ، دوستی با دوستان و دوستی با دشمنانش در تضاد با هم قرار دارند : {مگر آنكه به نوعي از آنان حذر كنيد} (سوره آل عمران آیه 28)
خداوند بلند مرتبه در دوستی با آنان در زمان ترس اجازه داده است زیرا همزیستی نیکو جز به این طریق با آنان امکان ندارد. در این مورد خاص همزیستی ظاهری با آنان جایز است، در حالی که قلب به ایمان آرامش و اطمئنان داشته و در دل از کافران متنفر باشد. همان گونه که خداوند می فرماید : {مگر كسي که وادار [به كفر] شود و دلش به ايمان مطمئن باشد} (سوره نحل آیه 106)
آن گاه که پیامبر ما صلی الله علیه و سلم میان زندگی دنیا و دیدار پروردگار ارجمند و باعظمت اختیار داده شده، فرمود : &"نه بلکه من آن دوست والا را ترجیح می دهم&" (روایت از احمد است)
رسول خدا صلی الله علیه و سلم دوستی و محبت پروردگار ارجمند و با عظمت و دیدار با او و فضل و رحمت او را بر دوستی دنیا و لذات و بهره های آن ترجیح داد.
