Tevhidin tesiri, nasıl ki müminin kalbi ve özel davranışları üzerinde tezahür ederse, insanlar arasındaki ilişkisinde ve onlara karşı davranışlarında da tezahür eder. Peygamberimiz (sav) şöyle buyurdular: &" Ben, ahlakı tamamlamak için gönderildim &"(Beyhaki)
Peygamberimiz (sav) iman ve ahlakı birbirine bağlayıp şöyle buyurdu: &" İman bakımından müminlerin en mükemmeli, olan ahlâkça en güzel olanlar ve ailesine en güzel davrananlardır. &" (Tirmizî)
İşte Allah&"ın gözetimi (murâkabesi) altında olduğunu bilen kul, insanlara karşı her zaman çok merhametli olur.
1-Ana baba ile muamele: Muvahhit olan kul, ana babasına çok iyi davranır. Bunun hakkında Allah şöyle buyurdu: {Rabbin, kendisinden başkasına asla ibadet etmemenizi, anaya-babaya iyi davranmanızı kesin olarak emretti. Eğer onlardan biri, ya da her ikisi senin yanında ihtiyarlık çağına ulaşırsa, sakın onlara &" öf! &" bile deme; onları azarlama; onlara tatlı ve güzel söz söyle. (23) Onlara merhamet ederek tevazu kanadını indir ve de ki: &" Rabbim! Tıpkı beni küçükken koruyup yetiştirdikleri gibi sen de onlara acı. (24) Rabbiniz içinizde olanı en iyi bilendir. Eğer siz iyi kişiler olursanız, şunu bilin ki Allah tövbeye yönelenleri çok bağışlayandır. (25)} [İsra:23-25]
ve yine şöyle buyurdu {Biz insana, ana-babasına iyilik etmesini emrettik. Şâyet onlar seni, hakkında hiçbir bilgin olmayan şeyi bana ortak koşman için zorlarlarsa, bu takdirde onlara itaat etme. Dönüşünüz ancak bana olacaktır ve ben yapmakta olduklarınızı size haber vereceğim.} [Ankebut:8]
2-Çocuklarla muamele: Evlatlar dünya hayatının süsüdür. Allah şöyle buyurdu: {Mallar ve evlatlar, dünya hayatının süsüdür.} [kehf:46]
Mümin kalbindeki tevhid, onun evlatlarını güzel terbiye etmeye davet ediyor. Ve Allah, mümin kullarına, kendileri ve aileleri cehennemin ateşinden korumaya davet etti.{Ey iman edenler! Kendinizi ve ailenizi, yakıtı insanlar ve taşlar olan ateşten koruyun. O ateşin başında gayet katı, çetin, Allah&"ın kendilerine verdiği emirlere karşı gelmeyen ve kendilerine emredilen şeyi yapan melekler vardır.} [Tahrim:6]
Ayrıca Allah, bu sorumluluğu her çobana (sorumlu olan herkese) yüklemiştir. Peygamber(sav) buyurdular ki: &" Sizin her biriniz bir çobansınız ve her biriniz güttüğünden sorumludur. İslam devlet başkanı bir çobandır, bir erkek aile fertlerinin başında bir çobandır. Kadın kocasının evi ve çocukları üzerinde bir çobandır. Kısaca sizin her biriniz bir çobandır ve her çoban da güttüğünden sorumludur &"(Buhari)
3-Kadına iyi davranmak: Tevhid eden kişi, eşine haklarını verir, Allah’tan korkar ve eşine karşı ona göre davranır. Allah bunun hakkında şöyle buyurdu: {Kadınların, yükümlülükleri kadar meşru hakları vardır.} [Bakara:228]
Peygamberimiz (sav) şöyle buyurdular: &" Sizin en hayırlınız, ehline karşı en iyi davrananızdır. Ben aileme en iyi olanınızım. &" (Tirmizî)
Birçok kadın Peygamber (sav)’e gelip kocalarından şikâyet ettiklerinde, Peygamberimiz (sav) söyle buyurdular: &" Sizin hayırlınız, kadınlarına hayırlı olan (iyi davranan)dir. &"(İbn Mace}
4-Kocaya davranmak: Mümin kadının kalbindeki tevhid, onun kocasına iyi davranmasını sağlar ve kocasının hakkını vererek cennete girmesinin nedeni olur. Peygamber (sav) şöyle buyurdular: &" Kadın, beş vakit namazını kılar, bir aylık orucunu tutar, namusunu korur ve kocasına itaat ederse ona: ‘Hangi kapıdan dilersen oradan cennete gir’ denilir. &" (Ahmed)
Allah, kadınlara kocalarından güçleri yetmediği şeyleri istememelerini emretti. Ve Allah şöyle buyurdu: {Eli geniş olan, elinin genişliğine göre nafaka versin. Rızkı dar olan da, Allah&"ın ona verdiğinden (o ölçüde) harcasın. Allah bir kimseyi ancak kendine verdiği ile yükümlü kılar. Allah bir güçlükten sonra bir kolaylık yaratacaktır.} [Talak: 7]
Ayrıca Allah, kadınlara gereksiz yere, kocasından boşanma istememelerini emretti. Peygamberimiz şöyle buyurdular: &" Herhangi bir kadın, gereksiz yere, kocasından boşanmayı isterse, Cennetin kokusu ona haram olur. &"(Ahmed)
Sıla-i rahim ve komşunun hakları: Allah, kulun tevhidi ve yakınlara karşı muamelesini birbirine bağlayıp şöyle buyurdu: {Allah&"a ibadet edin ve ona hiçbir şeyi ortak koşmayın. Ana babaya, akrabaya, yetimlere, yoksullara, yakın komşuya, uzak komşuya, yanınızdaki arkadaşa, yolcuya, elinizin altındakilere iyilik edin. Şüphesiz, Allah kibirlenen ve övünen kimseleri sevmez.} [Nisa: 36]
ve yine şöyle buyurdu: {Öyle ise akrabaya, yoksula ve yolcuya hakkını ver. Bu, Allah&"ın hoşnutluğunu kazanmak isteyenler için daha hayırlıdır. İşte onlar kurtuluşa erenlerdir.} [Rum: 36]
Hz peygamber(sav) şöyle buyurdular: &" Kim Allah&"a ve ahiret gününe inanıyorsa komşusuna iyi davransın &" (Müslim)
Muvahhit olan kulun kalbindeki iman; güzel ahlak, güzel öğütler ve sıdk gibi güzel meyveler verir. Bunlar da Allah’a yaklaştıran en güzel amellerdendir.
1-Güzel ahlak: Allah, Resulünü vasfettiği zaman şöyle buyurdu: {Sen elbette yüce bir ahlâk üzeresin.} [Kalem: 4]
Peygamberimiz şöyle buyurdular: &" En çok cennete girdiren şey, Allah&"a karşı takvalı olmak ve güzel ahlaktır &" (Tirmizi)
ve şöyle de buyurdular: &" Allah’a karşı kulların en sevimlisi insanlara en faydalı olanıdır. Amellerin en faziletlisi de bir kimsenin sıkıntısını kaldırarak ya da borcunu ödeyerek ya da açlığını gidererek o mümin kimsenin kalbine sevinç yerleştirmektir. &" Bir Mü&"min kardeşimin ihtiyacını görmek için yürümem bana, şu mescitte (Mescid-i Nebevî&"de) oturup bir ay itikâfa girmekten daha sevimlidir. &" (Taberânî)
2-Sıdk (Doğruluk). Allah şöyle buyurdu: {Ey iman edenler! Allah&"a karşı gelmekten sakının ve doğrularla beraber olun.} [Tevbe: 119]
Peygamberimiz şöyle de buyurdu: &" Sıdk insanı birr’e (Allah`ı razı edecek iyiliğe) götürür, birr de cennete götürür. Kişi, doğru söyler ve doğruyu arar da sonunda Allah`ın indinde Sıddık (doğru sözlü) diye kaydedilir. Yalan da kişiyi haddi aşmaya götürür. Haddi aşmak da ateşe götürür. Kişi yalan söyler ve yalanı araştırır da sonunda Allah`ın indinde yalancı diye kaydedilir. &"(Buhari)
ve buyurdular ki: &" Münafığın alâmeti üçtür: Konuştuğunda yalan söyler, söz verdiğinde sözünden döner, kendisine bir şey emanet edildiğinde ihanet eder &"(Buhari)
3-Aldatmaksızın öğüt vermek &" Allah’ın halka idareci olmayı nasip ettiği kişi, halkı aldatırsa ve bu hal üzerine ölürse, Allah ona Cennete girmeyi haram kılar &"(Müslim)
Resûlullah (sav) çarşıda bir yiyecek yığınına rastlayınca elini yığına daldırıp çıkardı. Parmaklarına rutubet bulaştı. Adama: &" Ey satıcı nedir bu? &" diye çıkıştı. Adam: &" Ey Allah`ın Resulü, yağmur ıslattı, deyince: &" Bu yaşlığı üste getirip, herkesin görmesini sağlayamaz mıydın? Kim bizi aldatırsa o bizden değildir &"(Müslim)
